Dostoyevski'nin 1848 yılında, edebi kariyerinin başlarında kaleme aldığı ve genellikle "Başkasının Karısı ve Yatağın Altındaki Koca" adıyla tek bir eserde birleştirilen iki kısa öykü, yazarın karanlık psikolojik dramlarından keskin bir şekilde ayrılan, bütünüyle vodvil tarzı birer komedidir. Bu eser, Dostoyevski'nin insan doğasının gülünç ve absürt yönlerini yakalama konusundaki ustalığını, diyaloglara dayalı, tiyatral bir yapı içinde sergiler. Öykü, St. Petersburg'un soğuk bir kış gecesinde, kıskançlık ve paranoyanın pençesinde kıvranan İvan Andreyeviç Şabrin adında bir beyefendinin trajikomik maceralarını konu alır.
Konu
Hikâye, İvan Andreyeviç'in, genç ve güzel karısı Glafira'nın kendisini aldattığından şüphelenmesiyle başlar. Bu şüpheyle yanıp tutuşan İvan Andreyeviç, karısının aşığı olduğunu düşündüğü bir adamı takip ederek, kendini tanımadığı bir apartmanın karanlık merdivenlerinde bulur. Tam bu sırada, kendisi gibi gizemli bir şekilde birini bekleyen bir başka adamla karşılaşır. Öykünün komedisi, bu noktada doruk noktasına ulaşır. Bu iki adam, yani İvan Andreyeviç ve "Rakun Kürk Mantolu Bey", karşılıklı bir yanlış anlaşılmalar silsilesi içinde, birbirlerini karılarının gizli aşığı zannederler. Aralarında geçen diyalog, her ikisinin de kendi kıskançlık krizleri hakkında konuştuğu, ancak diğerinin bambaşka bir şeyden bahsettiğini sandığı, parlak bir dramatik ironi örneğidir.
Bu absürt karşılaşmanın ardından olaylar daha da karmaşıklaşır. İki kıskanç koca, sonunda yanlış daireye girerler ve burada genç ve güzel bir kadınla karşılaşırlar. Tam bu sırada, kadının asıl kocasının beklenmedik bir şekilde eve gelmesiyle panik başlar. İvan Andreyeviç, yakalanmamak için kendini bir anlık bir refleksle yatağın altına atar ve öykünün ikinci bölümüne adını veren o meşhur duruma düşer. Yatağın altında sıkışıp kalmışken, yukarıda yaşananları dinlemek zorunda kalır ve bu durum, onun kıskançlık krizini ve içinde bulunduğu acınası hali daha da komik bir hale getirir.
"Başkasının Karısı ve Yatağın Altındaki Koca", Dostoyevski'nin insan psikolojisine olan ilgisini bu kez komedi merceğinden yansıttığı bir eserdir. Yazar, kıskançlık gibi potansiyel olarak trajik bir duyguyu, bir dizi tesadüf ve yanlış anlama ile tam bir maskaralığa dönüştürür. Eser, 19. yüzyıl Rus toplumundaki evlilik kurumunun sahteliklerini, erkeklerin onur takıntılarını ve sosyal beklentilerin yarattığı anksiyeteyi alaycı bir dille eleştirir. Diyalogların ritmi, karakterlerin abartılı tepkileri ve olayların hızlı temposuyla, bu öykü Dostoyevski'nin sadece insan ruhunun en derin trajedilerini değil, aynı zamanda en hafif ve en eğlenceli komedilerini de yazabildiğini gösteren parlak bir kanıttır.
|
