Dostoyevski'nin 1848 yılında, toplumsal eleştiri yeteneğini en keskin ve en acımasız şekilde sergilediği erken dönem öykülerinden biri olan "Bir Noel Ağacı ve Düğün", masumiyetin ve çocukluğun sembolü olan bir Noel kutlamasını, 19. yüzyıl Rus yüksek sosyetesinin para ve mevki üzerine kurulu çürümüş ahlakını gözler önüne seren karanlık bir sahneye dönüştürür. Öykü, isimsiz bir anlatıcının yıllar önce tanık olduğu iki olayı, bir Noel partisi ve bir düğünü, birleştirerek anlattığı bir anı formatında ilerler. Anlatıcı, bu iki olay arasındaki kaçınılmaz ve trajik bağı gözler önüne sererek, sevginin değil, finansal hesapların belirlediği bir dünyanın korkunç portresini çizer.
Konu
Hikâye, zengin ve nüfuzlu bir ev sahibinin düzenlediği görkemli bir çocuk Noel partisinde başlar. Anlatıcı, bir misafir olarak katıldığı bu partide, olayları dışarıdan bir gözlemci olarak, alaycı bir dikkatle izler. Partinin neşeli ve masum atmosferinin altında, çocukların bile ebeveynlerinin sosyal statülerine göre sınıflandırıldığı acı bir hiyerarşi yatmaktadır. En değerli hediyeler, en zengin ailelerin çocuklarına verilirken, daha fakir olanlar görmezden gelinir. Bu sahte ve materyalist dünyanın merkezinde ise anlatıcının dikkatini çeken, Yulian Mastakoviç adında, son derece zengin, yaşlı ve itici bir beyefendi vardır. Mastakoviç, partideki çocuklarla değil, onların gelecekteki servetleriyle ilgilenmektedir.
Anlatıcı, gizlice Mastakoviç'i izler ve onun, babası büyük bir müteahhit olan, on bir yaşındaki güzel ve masum bir kıza odaklandığını fark eder. Bu kız, muazzam bir çeyize sahiptir ve Mastakoviç, adeta bir avcının avını izlediği gibi, bu küçük kızın etrafında dolanır. Anlatıcı, Mastakoviç'in kızı tenha bir köşeye çekip, onunla rahatsız edici bir şekilde konuştuğuna, çeyizinin faizini kendi kendine hesapladığına ve çocuğun masumiyetini hiçe sayarak ona kur yaptığına tanık olur. Bu sahne, öykünün en rahatsız edici anıdır; çünkü çocukluğun saflığı, paranın ve statünün en yırtıcı ve en soğuk hesapçılığıyla karşı karşıya gelmiştir. Mastakoviç için bu küçük kız bir insan değil, kârlı bir yatırımdır.
Öykü, bu Noel partisinden beş yıl sonrasına ani bir sıçrama yapar. Anlatıcı, tesadüfen bir kilisenin önünden geçerken bir düğüne şahit olur. Gelin, henüz on altı yaşında, solgun ve mutsuz görünen genç bir kızdır. Anlatıcı, dehşet içinde onun Noel partisinde gördüğü o masum çocuk olduğunu fark eder. Damat ise elbette, Yulian Mastakoviç'ten başkası değildir. O gün Noel ağacının altında yapılan hesap, beş yıl sonra kilisede bir "evlilik" olarak sonuçlanmıştır. "Bir Noel Ağacı ve Düğün", Dostoyevski'nin en karamsar ve en eleştirel öykülerinden biridir. Eser, insan ruhunun ve en kutsal bağların bile para hırsı tarafından nasıl metalaştırılabileceğini, toplumun en savunmasız üyelerinin bu çürümüş sistem içinde nasıl birer kurbana dönüştüğünü kısa ama sarsıcı bir dille anlatır.
|
