Dostoyevski'nin, ilk romanı "İnsancıklar" ile yakaladığı büyük başarının hemen ardından 1846 yılında yayımladığı ikinci eseri olan "Öteki", yazarın edebi rotasını sosyal gerçekçilikten psikolojik derinliklere doğru kesin bir şekilde çevirdiği, rahatsız edici ve karmaşık bir romandır. Eser, St. Petersburg'un sisli ve bürokratik dehlizlerinde yaşayan, dokuzuncu dereceden bir memur olan Yakov Petroviç Golyadkin'in zihinsel parçalanma sürecini konu alır. Golyadkin, toplum içinde bir yer edinme, saygı görme ve kendini ispatlama arzusuyla yanıp tutuşan, ancak bunu başaramayan, son derece güvensiz, paranoyak ve sosyal açıdan beceriksiz bir karakterdir. Onun bu içsel çatışması, bir gece kendisinin tıpatıp aynısı olan, ancak karakter olarak tam zıttı bir adamla karşılaşmasıyla somut ve korkutucu bir hal alır.
Konu
Roman, Golyadkin'in hezeyanlı zihninin bir yansıması olarak ilerler. Karşısına çıkan bu "öteki" ya da Golyadkin Junior, asıl Golyadkin'in olmaya can attığı her şeydir: girişken, kendine güvenen, sosyal ilişkilerinde başarılı ve herkes tarafından sevilen biridir. Başlangıçta bu benzerini bir dost olarak gören Golyadkin, çok geçmeden onun kendi hayatını, işini, itibarını ve hatta kimliğini yavaş yavaş ele geçirmeye çalışan şeytani bir güç olduğunu fark eder. "Öteki", Golyadkin'in iş yerinde onu küçük düşürür, üstlerinin gözüne girer ve onun sosyal çevresini çalar. Bu süreç, Golyadkin'in gerçeklik algısını tamamen yitirmesine ve etrafındaki herkesin kendisine karşı bir komplo kurduğuna inanmasına neden olur. Okuyucu, olayları Golyadkin'in giderek bozulan zihninden takip ettiği için, bu "öteki"nin gerçekten var olup olmadığı ya da sadece kahramanın parçalanmış kişiliğinin bir yansıması mı olduğu sorusu roman boyunca belirsizliğini korur.
"Öteki", Dostoyevski'nin ileriki dönem eserlerinde ustalıkla işleyeceği çift kişilik, benliğin bölünmesi, kimlik bunalımı ve modern insanın yabancılaşması gibi temaların ilk ve en ham halini barındırır. Golyadkin'in iç konuşmaları ve paranoyak girdapları, "Yeraltından Notlar"daki isimsiz kahramanın ve "Suç ve Ceza"daki Raskolnikov'un karmaşık ruh hallerinin öncülü gibidir. Dostoyevski, bu eseriyle birlikte artık toplumun eziyet ettiği "küçük adam"ın dış dünyadaki mücadelesinden çok, o adamın kendi içindeki cehenneme odaklanır. Golyadkin'in trajedisi, sadece sosyal statüsünü kaybetmesi değil, kendi benliğini, varoluşunun biricikliğini kaybetmesidir. Roman, Golyadkin'in aklını tamamen yitirip bir akıl hastanesine götürülmesiyle son bulurken, arkasında okuyucuyu insan zihninin karanlık koridorlarında tekinsiz bir yolculuğa çıkarmış olmanın sarsıcı etkisini bırakır. Yayımlandığı dönemde anlaşılamamış ve eleştirilmiş olsa da "Öteki", Dostoyevski'nin psikolojik gerçekçilik alanındaki dehasını müjdeleyen temel bir eser olarak kabul edilir.
|
