Dostoyevski'nin 1847 yılında, gençlik döneminin en gizemli ve tartışmalı eserlerinden biri olarak yayımladığı "Ev Sahibesi", yazarın gerçekçi anlatımdan uzaklaşarak gotik, romantik ve folklorik unsurlarla bezeli, rüyayı andıran bir atmosfer yarattığı bir uzun öyküdür. Eser, St. Petersburg'un ücra bir köşesinde, kitapları ve bilimsel teorileriyle kendine kapalı bir dünya kurmuş olan genç ve idealist aydın Vasili Ordınov'un hikayesini anlatır. Hayattan ve insanlardan soyutlanmış bir şekilde yaşayan Ordınov, bir gün tesadüfen bir kilisede gördüğü yaşlı bir adam ve onun yanındaki büyüleyici güzellikteki genç kadın Katerina'dan derinden etkilenir. Bu gizemli çiftin peşine takılır ve adeta bir büyünün etkisindeymişçesine, onların yaşadığı eve bir oda kiracısı olarak yerleşir.
Konu
Bu andan itibaren roman, Ordınov'un gerçeklik algısının giderek çözüldüğü, hezeyanlar ve tutkularla dolu bir psikolojik girdaba dönüşür. Evin atmosferi tekinsizdir; yaşlı adam Murin, Katerina üzerinde mutlak ve esrarengiz bir hâkimiyete sahiptir ve onun hem babası, hem kocası hem de efendisi gibi davranır. Ordınov, bu güzel ve çaresiz kadına karşı saplantılı bir aşk ve kurtarma arzusuyla dolup taşar. Katerina ise Ordınov'a karşı bir yakınlık duyar gibi görünse de, Murin'in etkisi altında ezilen, geçmişine dair birbiriyle çelişen, masalsı ve korkutucu hikayeler anlatan kırılgan bir ruhtur. Onun anlattığı bu parçalı hikayeler; nehir haydutları, kanlı olaylar ve mistik bağlarla örülüdür ve Ordınov'un zihninde gerçek ile hayali birbirinden ayırt edilemez hale getirir.
"Ev Sahibesi", Dostoyevski'nin rasyonel Batı aklı ile Rus ruhunun gizemli, tutkulu ve arkaik derinlikleri arasındaki çatışmayı sembolize eden bir eser olarak okunabilir. Ordınov, aklın ve bilimin temsilcisiyken, Murin, Rus halkının kadim inançlarını, körü körüne itaati ve irrasyonel gücünü temsil eden şeytani bir figürdür. Katerina ise bu iki güç arasında sıkışıp kalmış, Rusya'nın ruhunu simgeleyen pasif ve acı çeken bir varlıktır. Ordınov'un Katerina'yı "kurtarma" çabası, aklın tutkuyu ve gizemi çözme girişiminin başarısızlığıdır. Nihayetinde Ordınov, bu mücadelenin yarattığı ateşli hastalık ve zihinsel çöküşle yenik düşer ve o tekinsiz evden ayrılmak zorunda kalır. Geriye, aklın sınırlarını zorlayan bu deneyimin ruhunda bıraktığı derin ve silinmez bir iz kalır. Yayımlandığı dönemde eleştirmenler tarafından fazla romantik ve anlaşılmaz bulunsa da "Ev Sahibesi", Dostoyevski'nin "Karamazov Kardeşler"deki Büyük Engizisyoncu gibi karakterlerin felsefi temellerini attığı, insan ruhunun aydınlık ve karanlık yüzleri arasındaki savaşı araştırdığı önemli bir erken dönem denemesidir.
|
