Anna Dostoyevskaya'nın anıları, bir eleştirmenin mesafeli analizini ya da bir hayranın coşkulu övgüsünü sunmaz; bu, fırtınanın tam gözünden, o kaotik dehanın sığınağı ve limanı olmuş bir kadının sakin, sevgi dolu ve son derece berrak tanıklığıdır. Bu kitapta okur, romanların felsefi derinliklerinde boğulmaz; aksine, o romanları doğuran sancılarla kıvranan, sara nöbetinin ardından bitkin düşen, en küçük bir borç haberiyle paniğe kapılan, çocuklarının neşesiyle avunan bir kocayı ve bir babayı bulur. Anna'nın perspektifi eşsizdir, çünkü o sadece Dostoyevski'nin hayat arkadaşı değil, aynı zamanda onun eserlerinin ilk dinleyicisi, stenografı ve sonradan yayıncısı olarak yaratım sürecinin en mahrem anlarının ortağıdır. Onun anlatımı, "Karamazov Kardeşler"i yazarken gözyaşlarına boğulan bir adamın omzuna dokunan şefkatli bir elin sıcaklığını taşır. Bu hatırat, Dostoyevski mitini kutsallaştırmak yerine onu insancıllaştırır; erişilmez bir peygamber figürünü, tüm zaafları, korkuları ve ani sevinç patlamalarıyla yaşayan, nefes alan bir insana dönüştürür. Onun kaleminden, kumar masalarında servetler kaybeden bir bağımlının çaresizliğini de, Avrupa şehirlerinde alacaklılardan kaçarken duyulan utancı da, yeni doğan çocuğuna duyduğu saf sevgiyi de en filtresiz haliyle okuruz. Dolayısıyla bu eser, Dostoyevski'nin dehasının 'nasıl' çalıştığını açıklamaz, ancak o dehanın 'nerede' barındığını, yani hangi sevgi, sabır ve gündelik mücadele zemini üzerinde yeşerdiğini gösteren vazgeçilmez birincil kaynaktır. Bu, devasa bir katedralin mimari planı değil, o katedralde her gün yakılan bir mumun sessiz ve sadık alevidir.
|
